Optymistyczna "Podróż ludzkości" Odeda Galora

Autor: Oded Galor
Tytuł: Podróż ludzkości. O pochodzeniu bogactwa i nierówności
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Data wydania: 31.05.2022
Liczba stron: 350
ISBN:978-83-8202-571-2

Każdy, kto przeszedł edukację w polskiej szkole uczył się ( i to nie raz) o rewolucji neolitycznej, o Żyznym Półksiężycu i Imperium Osmańskim. Ale za żadnym razem ani nauczyciele, ani autorzy podręczników nie zadali sobie pytania, dlaczego te rejony czasy swojej świetności ma już za sobą i obecnie nie wiodą prymu na arenie międzynarodowej? Dlaczego w ciągu ostatnich pięciuset lat akurat Europa, a potem Stany Zjednoczone wyrosły na ekonomicznych gigantów, których powoli zaczynają doganiać Chiny i Indie? Oded Galor w swojej Podróży ludzkości. O pochodzeniu bogactwa i nierówności stara się na to pytanie odpowiedzieć.

Robi to w stylu lekko gawędziarskim, ale również zwięzłym i konkretnym. Oded Galor prowadzi czytelnika przez całą historię ludzkości analizując ją pod kątem tych czynników, które pozwoliły na tak niesamowity postęp, szczególnie w krajach Zachodu. Posługując się danymi statystycznymi i wieloma innymi opracowaniami weryfikuje teorie, które przez wieki próbowały opisać przyczyny takiego, a nie innego rozwoju wypadków, skupiając się głównie na teorii maltuzjańskiej i na jej przełamaniu w wyniku rewolucji przemysłowej.

Często posługuje się przemawiającymi do wyobraźni metaforami, i porównaniami, unikając jednocześnie nadmiernego upraszczania. Styl Galora przypomina mi chyba najbardziej książki i wykłady Harariego. Poza tym stanowi on ciekawe uzupełnienie i podsumowanie dla każdej osoby zainteresowanej tematem przyczyn powstawiania nierówności społecznych na skalę globalną. Galor zdecydowanie podchodzi do sprawy najszerzej z wielu przeczytanych przeze autorów – przykładowo nie skupia się tylko na kwestiach geograficznych, jak Lewis Dartnell w Początkach. Opowieści o tym, jak Ziemia nas stworzyła, czy Tim Marshall w Potędze geografii, ale patrzy na problem bardziej listycznie. Jednym z ważnych elementów jego teorii jest na przykład równouprawnienie płci i pozycja kobiet w społeczeństwie – zdaniem Galora egalitaryzm w tym zakresie wiąże się bezpośrednio z dobrobytem (w czym sekunduje mu na przykład Linda Scott w swoim Kapitale kobiet). Dla niego jest to stwierdzenie faktu, będącego wynikiem analizy statystycznej, a nie pozycja ideologiczna.

Jednocześnie pozostaje on optymistą pełnym wiary w możliwości rozwoju i zdolności do innowacji, jaką posiadamy jako gatunek. Słychać tutaj echa nie tylko książki Billa Gatesa Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej? oraz Factfulness nieżyjącego już niestety szwedzkiego socjologa Hansa Roslinga.

Czy Podróż ludzkości podniesie nas na duchu na tyle, że przestaniemy się martwić globalnym ociepleniem? Zdecydowanie nie. W moim odczuciu Oded Galor nie bierze pod uwagę wielu przemian społecznych, które zachodzą obecnie na Starym Kontynencie i nie tylko – odwrotu w stronę konserwatyzmu i nacjonalizmu, które może nie zniweczą, ale na pewno poważnie utrudnią dotychczasowe starania ludzkości w walce ze zmianami klimatu. To, wraz z coraz silniejszym antyintelektualizmem oraz konkurencją ze strony niedemokratycznych Chin wydają się dla mnie być poważniejszymi problemami, niż wynika to z analizy Odeda Galora.

Niezależnie od tego, mogę zdecydowanie polecić Podróż ludzkości każdemu zainteresowanemu tym tematem. Po jej przeczytaniu z pewnością nie zaszkodzi zapoznać się z osiemnastostronicową (sic!) bibliografią, która ułatwi poszukiwania chętnym do dalszego poszerzania horyzontów. Jest to kolejna pozycja z mojego małego cyklu pod roboczym tytułem „Jak sprawić, żeby przedmioty szkolne nie odstraszały”. Dlatego jeśli jest w Waszym otoczeniu osoba, którą chcecie zarazić fascynacją historią, to zdecydowanie będzie to idealna lektura – bo nie jest ona ani ciężka, ani przegadana, a już na pewno nie jest nudna!

autorka: Anna Klata