"Rozdział I

Poczucie własnej wartości w świetle literatury psychopedagogicznej

Poczucie własnej wartości jest jednym z głównych regulatorów ludzkiego zachowania, mającym wpływ na stosunek jednostki do siebie, do innych ludzi i do otaczającego świata (D. Wosik-Kawala 2007, s. 18). Wiedza o samym sobie to zbiór sądów i przekonań na temat własnego wyglądu zewnętrznego, intelektu, charakteru, dojrzałości emocjonalnej, stosunków z innymi ludźmi czy aspiracji życiowych. Człowiek zdobywa ją przez samopoznanie, które może być zamierzone lub niezamierzone. W przypadku oddziaływania zamierzonego jednostka w sposób celowy i systematyczny obserwuje siebie w działaniu, zbiera informacje o swoich sukcesach i niepowodzeniach, a następnie w trakcie autorefleksji formułuje sądy o sobie. Józef Kozielecki uważa, że samopoznanie dość rzadko ma charakter intencjonalny, gdyż zazwyczaj jest to proces niezamierzony. W przypadku dzieci mamy głównie do czynienia z niezamierzonym procesem poznawania samego siebie. W młodszym wieku szkolnym znaczącą rolę odgrywają grupa rówieśnicza, jaką jest klasa szkolna, oraz nauczyciel. Osiągane przez dziecko wyniki szkolne są oceniane przez samo dziecko, jego rodziców, kolegów i nauczyciela. Oceny te, zdaniem J. Kozieleckiego, są podstawą do formułowania sądów o własnej osobie (J. Kozielecki 1981, s. 12–13).
W literaturze przedmiotu można odnaleźć wiele terminów dotyczących pojęcia „ja”, m.in. „obraz własnej osoby”, „pojęcie o sobie”, „samowiedza”, „koncepcja siebie”, „świadomość siebie”, „samoocena i poczucie własnej wartości”. Wielu naukowców stosuje zamiennie powyższe terminy, co wynika z dość różnie, często niejasno, określonych relacji zachodzących między tymi pojęciami. W prezentowanym opracowaniu przyjęto rozumienie pojęcia „poczucie własnej wartości” według koncepcji Nathaniela Brandena. Osoby zainteresowane rozważaniami teoretycznymi dotyczącymi definiowania i wyjaśniania znaczenia powyższych pojęć mogą skorzystać z literatury przedmiotu."